Yatırım Turları ve Aşamaları: Tohum öncesinden ileri aşamalara finansman turları

Süper bir fikrim var diyen onlarca insanla tanıştım. Birçoğu fikrini hayata geçirmek ve kendi hayalinin peşinde koşmak için fedakarlıklar yaparken, büyük bir çoğunluğun hayali ise yalnızca fikirde kaldı. O veya bu şekilde harekete geçemediler ya da denediler ama bir süre sonra vazgeçtiler.

Girişim yalnızca bir kavram değil, uzun bir yolculuktur. Girişimcilik yolculuğunda keşfedilmesi, denenmesi ve sürekli test edilmesi gereken çok fazla bileşen vardır. Her girişim fikrinin kendine özgü bir yolculuğu olsa da risk almadan, kişisel kaynaklarınızı ya da sermayenizi bu işe adamadan nadiren bir işe başlarsınız.

Yeterli sermayeniz yoksa sizi destekleyecek finansman kaynakları ararsınız. Aradığınız bu kaynaklar genellikle yeni nesil işlere yatırım sağlayan melek yatırımcılar, risk sermayeleri ya da özel yatırım şirketlerdir.

Yolculuğun her bir aşamasında farklı yatırımcılarla karşılaşırsınız. Belirsizliğin en yoğun olduğu ilk fazlarda melek yatırımcılardan desteği daha fazla bulurken yolculuk büyüdükçe ve kaynak gereksinimi arttıkça kurumsal yatırımcılara yönelirsiniz.

Bir önceki yazımda belirttiğim üzere, yatırım almak başarının anahtarı ya da garantörü değil, şirketin büyümesini ve yolculuğun hızlanmasını sağlayabilecek bir kaynağın şirkete kazandırılmasıdır. Operasyonlarınızı büyütmek ve geliştirmek için uygun fonlara sahip olduğunuzda hareket alanınız genişler. Bu nedenle yatırım almak başarıyı garanti edecek bir süreç olmasa da girişimin hayat döngüsünde önemli bir duraktır.

Girişim yolculuğunun hangi aşamasında olduğunuza bağlı olarak çeşitli kişi ve kurumlardan her aşamada farklı tutarlarda yatırım alabilirsiniz. Bu turlarda şirkete ne kadar sermaye gerekeceğini ve bunun karşılığında şirketin ne kadar hissesini paylaşmanız gerektiğini belirlemek önemlidir. Bunun için de farklı yatırım aşamaları anlanmalı, yatırım turları buna göre şekillendirmelidir.

Yatırım Turu Nedir?

Bir girişim zamanla büyüdükçe ve geliştikçe ek yatırım ihtiyacı doğar. Erken aşama girişimlerin ürün-pazar uyumu yakalamasına kadar bu ihtiyaç pazar validasyonu, ekibin büyütülmesi, ürün geliştirilmesi için gereklidir. Girişim de bu ihtiyacı genellikle yeni nesil işlere yatırım yapan kişi ve kurumlardan temin eder. Finansman kaynakları geliştirmenin bu tür eklemeleri ve aşamaları “yatırım turu” olarak adlandırılır.

Başka bir deyişle, yatırım turu; bir girişimin sermaye toplayarak işini hayata geçirmesi, büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan hayati kaynaklara erişmesini sağlayan temel ihtiyaçlarından biridir. Her yatırım turu kendi gereksinimlerini ve zorluklarını da beraberinde getirir.

Yatırım turlarında kurucular girişimi bir sonraki aşamaya taşımak için şirket hisselerini sermaye karşılığında takas etmeye çalışırlar. Henüz yeterli geliri üretemeyen, giderlerin gelirden büyük olduğu erken aşamalarda bu genel bir ihtiyaçtır. Şirketin aşamasına ve kimin ne kadar yatırım yaptığına bağlı olarak farklı yatırım turları da vardır.

Her yatırım turu, şirketi bir gün büyük bir nakit akışı yaratabilecek sürdürülebilir bir işletme olmaya bir adım daha yaklaştırır.

Ne zaman yatırım aramalısınız?

Girişim fikriniz harika ve kurucu ekibinizle birlikte bir noktaya kadar geldiniz. Ama dışarıdan insan kaynağına ihtiyacınız var. Ürünü geliştirmek, kullanıcı kazanımı ve pazar testleri için yeni ekip üyeleri ve bununla birlikte ek bir harcama bütçesi gerekiyor. Bunu yapabilmek adına yatırım arayışına başlayabilirsiniz.

Erken aşamalarda aile, yakın arkadaşlar ve melek yatırımcılardan dış yatırım arayışına çıkabilirsiniz. Tohum öncesi bir tur aracılığıyla ilk yatırım turunuzu başlatmak doğru bir zaman olabilir. Bir melek yatırımcı veya risk sermayesi yöneticisi, şirketinizde ortaklık karşılığında gerekli sermayeyi size sağlayabilir.

Girişimler dış finansman kaynağı aradıklarında Tohum, Seri A, Seri B, Seri C gibi turlarla devam etmeden önce tohum öncesi aşamada yatırım aramalıdır. Bu aşamada genellikle değerleme oluşmamıştır. Kurucu ekibin tecrübesi, başarı potansiyeli, pazar büyüklüğü ve fırsatlar, rekabet ve daha birçok bileşene göre yatırımcılar ve kurucu ekibin üzerinde anlaşabileceği bir değerleme noktası belirlenir ve yatırım buna göre yapılır. [Sermayeye dönüşebilir borç (convertible) ile de yatırım turları düzenlenebilir, bu durumda değerleme bir sonraki tur netleşecek bir yöntem de denenebilir.] Bu aşamada en önemli konu, ilerleyen zamanlarda kurucuların yüksek değerlemelere giderken yüksek hisse kaybına uğramamalarıdır. Bu nedenle tohum aşamasında mümkün olduğunca kurucuların az seyrelmesi önemlidir.

Tohum öncesi aşamadaki yatırım turunun girişimin potansiyeline göre hızlı kapatılması beklenir. Ama mevcut dönemlerde olduğu gibi, yatırım bulma süreçlerinin normale göre zorlaştığı sermaye kıtlığı dönemlerinde en zorlanan aşama yine tohum öncesi aşamalardır.

Tohum aşaması da ürün-pazar uyumunun test edildiği, sağlıklı ve sürdürülebilir bir işletme olabilmek için uygun büyüme metodlarının keşfedildiği süreçtir. Bu aşamada da sermaye yine erken aşamalarda yatırım yapan melekler ve risk sermayeleri tarafından temin edilir.

Seri A’dan başlayıp ileri aşamalara kadar olan yatırım turları genelde ürün-pazar uyumunu yakalamış, hızlı büyümeyi destekleyecek sermaye arayışına yönelik düzenlenir. Bu aşamalarda da kurumsal yatırımcılar ve ileri aşamaya yatırım yapan risk sermayesi şirketleri/fonları tarafından sermaye sağlanır.

Yatırım Turlarının Farklı Aşamaları

Tohum Öncesi Yatırım Turu

Tohum öncesi tur, bir girişim için ilk resmi yatırım turudur ve genellikle kurucuların kendileri, arkadaşları, aileleri ya da yakın oldukları veya tanıdıkları melek yatırımcılar ile tamamlanır. Ürün geliştirme süreçlerinin çok erken aşamalarında henüz pazar validasyonu sağlayamamış (gelir, kullanıcı vb. olmayan) girişimler arasında yaygın bir ihtiyaçtır. Girişimler tohum öncesi yatırımı alarak pazardaki varsayılan problemlerin varlığını, pazar büyüklüğünü ve buraya sunulan çözümün uygun bir çözüm olduğunu kanıtlamaya çalışırlar.

Bu turda genellikle 50.000$ — 250.000$ arası sermaye toplanır.

Belirsizliğin en yüksek seviyede olduğu bu aşamada genellikle convertible loan olarak da bildiğimiz sermayeye dönüştürülebilir borç ile ya da SAFE (simple agreement for future equity) yöntemiyle tur düzenlenir.

Sermayeye dönüştürülebilir borç fiyatlandırılmış bir hisse senedi olabileceği gibi, ilerleyen dönemlerde belirlenecek bir değerleme üzerinden de düzenlenebilir. Dolayısıyla çok erken aşamada değerleme konusunda tüm paydaşları rahatlatacak bir yöntem olarak tercih edilebilir. Genellikle her iki yöntem de yurt dışı merkezli girişimler tarafından uygulanabilir.

SAFE “gelecekteki hisse senedi için basit anlaşma” olarak düzenlenir. Genelde belli bir süre ve indirim oranı tanımlanır. Dolayısıyla bir sonraki turda neler olabileceği ile ilgili de beklentiler netleştiriliir.

Yatırım turlarında değerleme, genellikle büyük anlaşmazlıklara yol açabilir ve hatta çoğu zaman turun önünde engel yaratabilir. Bu nedenle her iki anlaşmanın da en büyük avantajı değerlemenin gelecekte oluşacak değer üzerinden belirlenebiliyor olması sayesinde yoğun belirsizliklerin yaşandığı dönemlerde yatırımcılar ile kurucular arasındaki müzakere sürecini kolaylaştırmasıdır.

Tohum Yatırım Turu

Girişimlerin ilk yatırımı ya da fikirden MVP’e geliştirme süreci sonrası ürün geliştirme, pazarlama ve büyüme ihtiyaçlarına yönelik yatırım turudur. Bu turda genellikle 250.000$ — 1.000.000$ aralığında sermaye girişi gerçekleşir.

Bu sermaye ile birlikte girişim ürün-pazar uyumu denemelerini hızlandırır, mümkün olduğunca fazla sayıda kullanıcı/müşteri kazanımına yoğunlaşır, gerçek kullanıcı/müşterilerle ürün testlerine devam eder ve üründe hedef kitle için en uygun versiyona ulaşmaya çabalar. Bu turun ana amacı ürün-pazar uyumu noktasına en hızlı ulaşmanızı sağlayacak ürüne sahip olduğunuzu görmek ve metriklerle de bunu desteklemektir.

Kendi kaynaklarıyla başlayan ve pazar validasyonunu sağlayan girişimler direkt tohum yatırımı ile de başlayabilirler. Tohum yatırım turu da bir sonraki aşamalara göre nispeten küçüktür. Arkadaşlar, aile, melek yatırımcılar ve erken aşama risk sermayesi fonları tarafından sermaye girişi sağlanır.

Türkiye’de yatırımcıların adet olarak çoğunluğu bu aşamada yatırım yaparlar.

Örneğin; Userguiding 2020 yılı içerisinde düzenlediği Tohum Yatırım Turunu $1,1M ile kapatmıştır.

Seri A Yatırım Turu

Bir sonraki aşama girişimler için büyümeyi hızlandıracak, ilk ürün konseptinden ürün-pazar uyumu aşamasını yakalayacak ivmeyi kazandıracak Seri A Yatırım Turu’dur.

Bu turda genellikle deneyimli risk sermayedarları ve melek yatırımcıların yanı sıra stratejik ortaklar girişimin yolculuğuna dahil olur. Bu yatırımcıların birçoğu genellikle tohum ve öncesi yatırımlarının nasıl kullanıldığını ve bu yatırımlar karşılığında şirketin performansının nasıl olduğunu değerlendirerek yatırım yapar, bir nevi buradaki sermayenin geri dönüşünü göz önünde bulundurur. Bu turda gelire odaklanmanın ötesinde daha çok işi yönlendirecek ana metriklerin nasıl geliştiği ve evrildiğine odaklanırlar, bu metriklerin işi nasıl gelir üreten bir makinaya dönüştürdüklerini ya da potansiyeli incelerler.

Bu aşamada girişimler daha çok veriye dayalı bir performans göstermeli ve önceki yatırımların şirkete getirilerini ön plana çıkarmalıdır.

Örneğin; Figopara 2022 yılı içerisinde düzenlediği Seri A yatırım turunu $11M ile kapatmıştır.

Seri B Yatırım Turu

Bu aşamada girişimlerin büyüme metriklerinin oturması, belirli bir büyüme hızının yakalanması ve kurumsallaşmaya doğru evrilmesi — kazanan iş modelini yakalamaları beklenir. Bu yatırım turunda toplanan sermaye daha çok satışları artırma, pazarlama faaliyetleri, teknoloji geliştirme ve hali hazırda oturmuş müşteri bazına yönelik hizmetleri iyileştirmeye yönelik kullanılır.

Seri B turu ile birlikte girişimlerin ekiplerine deneyimli isimler katılır. Bu aşamada kurumsallaşma, yeni pazarlara açılma ve hızlı büyüme gerçekleşmesi beklenir. Genellikle deneyimli VC’ler, büyüme odaklı risk sermayeleri, stratejik yatırımcılar ve aile ofisleri bu turda girişim yolculuğuna dahil olur.

Bu turda girişim onlarca milyon dolarlık sermayeyi şirkete kazandırır. Girişimler yine yeteri kadar para kazanmıyor olabilirler, giderler gelirlerden daha büyük olabilir. Ama önemli olan “kazanan iş modeli”nin bulunduğunun ve çalıştığının ölçülebilir anahtar metriklerle de desteklenmesidir.

Örneğin; Logiwa 2022 yılı içerisinde düzenlediği Seri B yatırım turunu $26,4M ile kapatmıştır.

Seri C ve İleri Aşama Yatırım Turları

Bu tur ve üzeri yatırım turlarına ulaşan girişimler artık hızlı büyümenin kilidini açmış şirketlerdir. Bu şirketleri, girişim kavramından bir miktar uzak — kurumsallaşmaya yönelik hareket eden ve pazar payının hatrı sayılır bir bölümüne de hakim şirketler olarak görebiliriz.

Seri B turunda yatırım almış girişim pazar payını büyüterek, stratejik bir alıcıya exit ya da halka açılmaya yönelik planlarını geliştirecektir. Bu planlar büyük nakit akışı gerektirir, Seri C ve İleri Aşama Yatırım Turları, öncekilere göre çok daha yüksek tutarlarla gerçekleşir. Bu aşamaya yatırım yapanlar genellikle deneyimli risk sermayedarları ve risk iştahı ilk aşamalara göre daha düşük olan deneyimli yatırımcılardır.

Bu turlarda genellikle stratejilerinde başarıyı yakalamış, büyümesi etkileyici biçimde devam eden ve exit e doğru adım adım ilerleyen şirketleri görürüz. Genellikle milyar dolar değerlemeye yakın ya da üzeri bir değerlemeye sahiplerdir. Bu turlarda genellikle $50M’dan fazla sermaye şirkete dahil olur.

Örneğin Insider; 2022 yılı içerisinde düzenlediği Seri D yatırım turunu $121M ile kapatmış ve unicorn olmuştur.

Kapanış

Girişimin ilk aşamalarından büyüme ve kurumsallaşmaya yönelik yatırım turları ve aşamalarının nasıl çalıştığını anlamak önemlidir. Eğer işiniz yeteri kadar valide olamıyorsa istediğiniz ya da yeterli sermayeye erişemeyebilirsiniz.

Ancak pazar validasyonunu tamamlamış, kazanan iş modelini yakalamış, hızlı büyümenin kilidini açmış olarak ilerlediğinizde yatırım; doğru yönde ilerlediğinizin bir göstergesi olarak yolculuğunuza katkı sağlar.

Bugüne kadar dahil olduğumuz 40’ın üzerinde yatırım turundaki gözlemlerimi de dahil ederek bu yazıyı toparladım. Faydalı bulduysanız paylaşmaktan çekinmeyin 🙂

Eğer yatırım turundaysanız ya da yakın zamanda çıkmayı planlıyorsanız bana ya da ekibe hey@helo.land adresinden ulaşmayı unutmayın 🙂